هم زمان با تولد و كودكى هر پیامبری، معجزات و امور خارق‌العاده‌ای در جهان اتفاق می‌افتد كه هدف از آن، آماده ساختن مردم براى پذیرش ادعاى بعدى آن پیامبر است.
به عنوان مثال زمانی كه حضرت موسى (ع) متولد شد خداوند متعال به مادرش وحی كرد كه او را روى تخته‏اى بگذارد و به آب اندازد و او چنین كرد و خداوند، موسى (ع) را در حمایت فرعون كه هزاران كودك را از ترس متولد شدن موسى (ع) كشته بود پرورش داد و این یك امر خارق العاده محسوب می شود.
یعنی كسی كه دستور داده بود همه فرزندان متولد شده پسر را بكشند به راحتی پرورش این پسر از آب گرفته شده را به عهده گرفت و در دامان خود، دشمن خود را پرورش داد.
یا مثلا حضرت عیسى (ع) بدون پدر متولد شد و در حالى كه هنوز در گهواره بود با زبان فصیحى سخن گفت و از آینده خبر داد و این مساله معجزه ایشان در زمان نوزادی بود.
به این امور یعنی به معجزاتی كه قبل و هنگام تولد هر پیغمبری اتفاق می‌افتد «اِرهاص» می گویند.
توضیح بیشتر اینكه «ارهاص» در لغت به معناى آماده ساختن و محكم كردن است، و در اصطلاح، وقوع كارهاى خارق العاده‏اى است كه قبل از تولد، هنگام تولد و پیش از ادعاى نبوت از سوى پیامبر، انجام مى‏گیرد.
چون پیامبر گرامی اسلام (ص) بزرگترین پیامبر خداوند است كه بر بشریت نازل شده و شریعت آن حضرت، كاملترین شریعت الهی است، و از طرفی دیگر این شریعت كامل خداوندی تا قیامت زنده و پویا خواهد ماند و آخرین و كاملترین عقاید، اخلاق و احكام را به همراه دارد لذا معجزات و ارهاصات زمان تولد پیامبر اكرم (ص) بیشتر و عجیب تر از ارهاصات دیگر انبیا بوده تا اینكه مردم را با این معجزات و امور خارق العاده آماده پذیرش امانت مهم الهی كنند.
با این توضیح روشن شد كه هدف مهم «اِرهاص» آماده كردن مردم برای پذیرش نبوت پیامبری است كه قرار است متولد شود.
مهمترین ارهاصاتی كه قبل از تولد و همچنین هنگام تولد پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) اتفاق افتاد - مطابق چند روایت نقل شده از حضرت امیر المومنین علی (ع) و امام صادق (ع) چنین است:

1. واقعه اصحاب فیل و دفاع پرندگان از كعبه
اصل داستان آن چنان مشهور است كه در ردیف اخبار متواتر قرار گرفته كه آن را طبق روایات معروف كه از «سیره ابن هشام»، «بلوغ الارب»، «بحار الانوار» و «مجمع البیان» مى‏آوریم:
«ابرهه» تصمیم گرفت خانه «كعبه» را به كلى ویران سازد، لذا با لشگر عظیمى كه بعضى از سوارانش از «فیل» استفاده مى‏كردند عازم «مكّه» شد. هنگامى كه نزدیك «مكّه» رسید كسانى را فرستاد تا شتران و اموال اهل «مكّه» را به غارت آورند، و در این میان، دویست شتر از «عبدالمطلب» غارت شد.
«ابرهه» كسى را به «مكّه» فرستاد و به او گفت: بزرگ «مكّه» را پیدا كند، و به او بگوید: «ابرهه» پادشاه «یمن» مى‏گوید: من براى جنگ نیامده‏ام، تنها براى این آمده‏ام كه این خانه كعبه را ویران كنم، اگر شما دست به جنگ نبرید، نیازى به ریختن خونتان ندارم!
فرستاده «ابرهه» وارد «مكّه» شد و از رئیس و شریف «مكّه» جستجو كرد، همه، «عبدالمطلب» را به او نشان دادند، ماجرا را نزد «عبدالمطلب» بازگو كرد، «عبدالمطلب» نیز گفت: ما توانائى جنگ با شما را نداریم، و اما خانه كعبه را، خداوند خودش حفظ مى‏كند.
فرستاده «ابرهه» به «عبدالمطلب» گفت: باید با من نزد او بیائى، هنگامى كه «عبدالمطلب» نزد «ابرهه» رسید، او سخت تحت تأثیر قامت بلند و قیافه جذاب و ابهت فوق العاده «عبدالمطلب» قرار گرفت، تا آنجا كه «ابرهه» براى احترام او از جا برخاست، روى زمین نشست، و «عبدالمطلب» را در كنار دست خود جاى داد؛ زیرا نمى‏خواست او را روى تخت در كنار خود بنشاند، سپس به مترجمش گفت: از او بپرس حاجت تو چیست؟!
به مترجم گفت: حاجتم این است كه دویست شتر را از من به غارت برده‏اند، دستور دهید اموالم را بازگردانند.
«ابرهه» سخت از این تقاضا تعجب كرد و به مترجمش گفت: به او بگو: هنگامى كه تو را دیدم عظمتى از تو در دلم جاى گرفت، اما این سخن را كه گفتى در نظرم كوچك شدى، تو درباره دویست شترت سخن مى‏گوئى، اما درباره «كعبه» كه دین تو و اجداد تو است و من براى ویرانیش آمده‏ام، مطلقاً سخنى نمى‏گوئى؟!
«عبدالمطلب» گفت: «من صاحب شترانم، و این خانه صاحبى دارد كه از آن دفاع مى‏كند» (این سخن، «ابرهه» را تكان داد و در فكر فرو رفت). «عبدالمطلب» به «مكّه» آمد، و به مردم اطلاع داد: به كوه‏هاى اطراف پناهنده شوند، و خودش با جمعى كنار خانه كعبه آمد تا دعا كند و یارى طلبد.
سپس «عبدالمطلب» به یكى از دره‏هاى اطراف «مكّه» آمد و در آنجا با جمعى از «قریش» پناه گرفت، و به یكى از فرزندانش دستور داد: بالاى كوه «ابو قبیس» برود، ببیند چه خبر مى‏شود.
فرزندش به سرعت نزد پدر آمده، گفت: پدر! ابرى سیاه از ناحیه دریا (دریاى احمر) به چشم مى‏خورد كه به سوى سرزمین ما مى‏آید، «عبدالمطلب» خرسند شد، صدا زد: «اى جمعیت قریش! به منزل‏هاى خود بازگردید كه نصرت الهى به‏ سراغ شما آمد»
از سوى دیگر، «ابرهه» سوار بر «فیل» با لشگر انبوهش براى درهم كوبیدن كعبه از كوه‏هاى اطراف سرازیر «مكّه» شد، ولى هر چه بر «فیل» خود فشار مى‏آورد پیش نمى‏رفت، اما هنگامى كه سر او را به سوى «یمن» باز مى‏گرداند، به سرعت حركت مى‏كرد، «ابرهه» از این ماجرا سخت متعجب شد و در حیرت فرو رفت.
در این هنگام، پرندگانى از سوى دریا فرا رسیدند، همانند پرستوها و هر یك از آنها سه عدد سنگریزه با خود همراه داشت، یكى به منقار و دو تا در پنجه‏ها، تقریباً به اندازه نخود، این سنگریزه‏ها را بر سر لشگریان «ابرهه» فرو ریختند، به هر كدام از آنها اصابت مى‏كرد هلاك مى‏شد، سنگریزه‏ها به هر جاى بدن آنها مى‏خورد، سوراخ مى‏كرد و از طرف مقابل خارج مى‏شد.
وحشت عجیبى بر تمام لشگر «ابرهه» سایه افكند، آنها كه زنده مانده بودند پا به فرار گذاشتند، و راه «یمن» را سؤال مى‏كردند كه بازگردند، ولى پیوسته در وسط جاده مانند برگ خزان به زمین مى‏ریختند.
خود «ابرهه» نیز مورد اصابت سنگى واقع شد و مجروح گشت، و او را به «صنعاء» (پایتخت یمن) بازگرداندند و در آنجا از دنیا رفت.
در همین سال بود كه پیغمبر اكرم (ص) تولد یافت، و جهان به نور وجودش روشن شد.
لازم به ذكر است كه اهمیت این حادثه بزرگ به قدرى بود كه آن سال را «عام الفیل» (سال فیل) نامیدند و مبدأ تاریخ عرب شناخته شد.
2. از امام صادق (ع) روایت شده است كه ابلیس تا هفت آسمان بالا مى‌رفت و (مسائل غیبی را) گوش مى‌داد و اخبار آسمان‌ها را مى‌شنید، وقتی حضرت عیسى (ع) متولد شد او را از سه آسمان منع كردند و (بعد از آن) تا چهار آسمان بالا مى‌رفت و چون حضرت رسول اكرم (ص) متولد شد او را از همه آسمان‌ها منع كردند و شیاطین را با تیرهاى شهاب از درهای آسمان‌ها راندند.
(این جریان برای شیاطین و جنیان عجیب بود و دنبال علت آن می‌‌گشتند تا اینكه فهمیدند پیامبر اعظم (ص) متولد شده است.)
3. صبح روزی كه حضرت محمد مصطفی (ص) متولّد شد، همه بتهای عالم به رو بر زمین افتادند.
4. در آن روز ایوان كسرى یعنى پادشاه عجم لرزید و چهارده كنگره آن افتاد.
5. در آن روز دریاچه ساوه ـ كه سالها آن را مى پرستیدند ـ فرو رفت و خشك شد.
6. وادى سماوه ـ كه سال‌ها كسى آب در آن ندیده بود ـ آب در آن جارى شد.
7. آتشكده فارس ـ كه هزار سال خاموش نشده بود ـ در آن شب خاموش ‍ شد.
8. طاق كسرى از میانش شكست و دو قطعه شد.
9. نورى در آن شب از طرف حجاز ظاهر شد و در عالم منتشر گردید تا اینكه به مشرق رسید.
10. در آن صبح، تخت همه پادشاهان وقت، سرنگون شده بود.
11. در آن روز، همه پـادشاهان وقت، لال شده بودند و نمى توانستند سخن بگویند.
12. در آن روز، علم كاهنان از بین رفت و سِحر ساحران باطل شد.
13. حضرت آمنه (ع) مادر گرامی حضرت رسول (ص) گفت: والله كه چـون پسرم متولد شد، دستهایش را بر زمین گذاشت و سر به سوى آسمان بلند كرد و به اطراف نظر كرد پس از او نورى ساطع شد كه همه چیز را روشن كرد و به سبب آن نور، قصرهاى شام را دیدم و در میان آن روشنى، صدائى شنیدم كه مى گفت: بهترین مردم را به دنیا آوردی، پس او را «محمّد» نام كن.
14. در روایت وارد شده كه شیطان در میان فرزندان خود فریاد زد تا همه نزد او جمع شدند و گفتند: چه چیز ترا اینچنین پریشان كرده است؟ گفت: واى بر شما! از اوّل شب تا به حال احوال آسمان و زمین را متغیّر مى‌یابم، حادثه عظیمى در زمین واقع شده است كه از وقتی كه عیسى (ع) به آسمان رفته، مثل آن واقع نشده است، بروید و بگردید و تفحّص كنید كه چه امر غریب حادث شده است؛
پـس متفرّق شدند و گردیدند و برگشتند و گفتند: چیزى نیافتیم. شیطان گفت كه تحقیق این امر، كار من است. پس در دنیا جولان كرد تا به حرم (محدوده حرم در سرزمین وحی كه بدون احرام نمی شود وارد آنجا شد) رسید، دید كه ملائكه اطراف حرم را گرفته‌اند، چـون خواست كه داخل شود ملائكه بانگ بر او زدند پس برگشت و مانند گنجشكى كوچك شده و از جانب كوه حِرى داخل شد، جبرئیل گفت: برگرد اى ملعون! گـفت: اى جبرئیل، سؤالی دارم، بگو امشب چـه اتفاقی افتاده؟ جبرئیل گفت: محمّد (ص)، بهترین پیغمبران، امشب، متولّد شده است. پـرسید كه آیا مرا در او بهره اى هست؟ گفت: نه، پرسید كه آیا در امّت او بهره دارم؟ گفت: بلى، ابلیس گفت: راضى شدم.
15. از حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) روایت شده است كه همه دنیا در آن شب روشن شد و هر سنگ و كلوخ و درختى خندید و هر آنچه در آسمان‌ها و زمین بود خدا را تسبیح گفت.

منابع:
فرهنگ معارف اسلامی، سید جعفر سجادی، ماده ارهاص
كشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، علامه حلی، ص 593
تفسیر نمونه، آیت الله مكارم شیرازی، ج 27، تفسیر سوره فیل
منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، قسمت معجزات پیامبر اكرم (ص)
تفسیر كوثر، یعقوب جعفری، ج 3، ص 299

---------------------------------------------
نویسنده: حجت‌الاسلام وحید واحدجوان

منبع:www.aemeathar.ir